काठमाडौं । आजकल महिलामा स्तन क्यान्सरको खत्तरा बढिरहेको छ । युवावस्थामा स्तन क्यान्सरका घटनामा वृद्धि हुनु चिन्ताको विषय हो । युवा उमेरमा महिलामा स्तन क्यान्सर देखिनु चिन्ताजनक छ । यसको पछाडि कुनै एक कारण छैन, तर यस्ता धेरै कारणहरु छन्, जसले महिलाहरुलाई सानै उमेरमा स्तन क्यान्सर जस्तो खतरनाक रोगको सिकार बनाइरहेका छन् । यसको सम्भावित कारणहरूबारे जान्नका लागि अनुसन्धान, रोकथाम र पहुँचयोग्य स्वास्थ्य सेवाको बारेमा बुझ्नु महत्त्वपूर्ण छ । यस क्षेत्रमा लगानी गरेर महिलालाई सशक्त गर्न सकिन्छ । आज हामी महिलामा स्तन क्यान्सर किन बढिरहेको छ भन्ने कुरा बुझाउन गइरहेका छौँ ।
जीवनशैली
स्तन क्यान्सरको एक प्रमुख कारण आधुनिक समयमा बदलिँदो जीवनशैली हो । अहिलेका किशोरीहरुमा चाँडै रजस्वला सुरु हुन थालेका छन् । योसँगै रगतको प्रवाह पनि घट्न थाल्छ । यसले महिलाहरूको एस्ट्रोजेन एक्सपोजर बढाउँछ । यो हर्मोनलाई क्यान्सरको जोखिम कारक मानिन्छ । व्यायाममुक्त जीवनशैली र मोटोपन पनि यसको मुख्य कारण हुन सक्छ । यसले महिलामा हुने हर्मोनल परिवर्तनसँग मेल खान्छ । साथै, वर्तमान समयमा दीर्घकालीन तनावले पनि महामारीको रूप लिएको छ । यसले पनि समस्या बढाउन कुनै कसर बाँकी राख्दैन ।
गर्भावस्था
अहिले तीव्र गतिमा बढेको अर्को परिवर्तन भनेको प्रजननको सन्दर्भमा बदलिँदो उमेर छनौट हो । अहिले युवतीहरुले विभिन्न कारणले गर्भावस्थामा ढिलाई गर्ने गरेका छन् । गर्भावस्थाको आवृत्ति पनि घटेको छ । यसको कारण, एस्ट्रोजेन एक्सपोजर लामो समयसम्म रहन्छ ।
वातावरण
अहिले वातावरणले पनि धेरै हिसाबले खतरनाक भूमिका खेलिरहेको छ । अस्वास्थ्यकर आहार, जुन प्रशोधित खाद्य पदार्थहरूले भरिएको छ । तर फल र तरकारीहरू कम समावेश हुन्छन् । यी कुरा शरीरका लागि स्वास्थ्यवद्र्धक हुँदैनन् । त्यस्तै, पानीमा विषाक्त पदार्थ र प्रदूषक तत्वको मिलाइएको हुन्छ । यी कुरा पनि स्तन क्यान्सरका लागि खत्तरा हुन्छन् । यहाँसम्म कि वायु प्रदूषण, र यसको प्रमुख घटक, धुवाँ, धेरैजसो एस्ट्रोजेनको भूमिकामा हुन्छ । हालैका वर्षहरूमा वातावरण पनि स्तन क्यान्सरको प्रमुख कारकमध्य एक बनेको छ ।
आनुवंशिकी
स्तन क्यान्सर बढ्नुमा वंशाणुगत कुराले पनि ठूलो अर्थ राख्दछ । यसअघि यस विषयमा त्यस्तो कुनै धारणा थिएन । बीआरसीए जीनमा उत्परिवर्तन आनुवंशिक स्तन क्यान्सरसँग जोडिएको छ । यो महिलामा बढी देखिएको छ । महिलाहरू क्यान्सरको उच्च जोखिममा मात्र छैनन्, तर आक्रामक ट्रिपल–नेगेटिभ उपप्रकारहरूको जोखिममा पनि छन् । यसले केटीहरूलाई बढी सिकार बनाउँछ ।
स्तन क्यान्सर
यी सबै पक्षहरू पहिलेभन्दा अहिले अझ स्पष्ट भएका छन् । स्तन क्यान्सरमा यिनीहरुको भूमिका पनि बुझिएको छ । अझै पनि सूचनाको अभाव छ । यस विषयमा जारी गरिएको अनुसन्धानले यी पक्षहरूबाहेक अन्य धेरै कारणहरू पनि छन्, जुन स्तन क्यान्सरका घटनाहरू बढ्नुमा जिम्मेवार छन् भन्ने कुरा देखाउँछ । तीमध्ये सामाजिक–आर्थिक अवस्था र स्वास्थ्य सेवाको पहुँच प्रमुख हुन् ।
अन्तमा
स्तन क्यान्सर जस्तो जटिल समस्यासँग जुध्न विभिन्न तहमा प्रयास गर्न आवश्यक छ । स्तन क्यान्सरको जोखिम कारकहरूको बारेमा जागरूकता बढाएर र नियमित स्क्रिनिङ गरेर रोगको प्रारम्भिक पहिचान महत्त्वपूर्ण हुन्छ । शारीरिक व्यायाम, पोषिलो खाना र तनाव व्यवस्थापनको माध्यमबाट स्वस्थ जीवनशैलीलाई बढावा दिएर स्तन क्यान्सरको जोखिमबाट बच्न सकिन्छ ।
त्यसैगरी, विशेषगरी ग्रामीण क्षेत्रमा गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवामा पहुँच बढाउने, आनुवंशिक परीक्षण र परामर्शमा वृद्धिसहितका कुराले प्रारम्भिक रोक र लक्ष्यहरूको सही लक्ष्यीकरणको नेतृत्व गर्न सक्छ ।
