धार्मिक ब्यूरो । भगवान रामको नगर अयोध्या हजारौं महापुरुषको कार्यस्थल दाबी गरिन्छ । यो पवित्र भूमि हिन्दूहरूका लागि अति नै महत्त्वपूर्ण छ। यहाँ भगवान रामको जन्म भएको थियो । यो राम जन्मभूमि हो। भत्काइएको यो राम जन्मभूमिमा भव्य मन्दिर बनाइएको थियो । त्यो भव्य मन्दिर कसले बनायो र कस्तो थियो यो भिडियोमा हामी विशेष चर्चा गर्नेछौं । भिडियो अन्तिमसम्म हेर्नुहोला । आफूले हेरिसकेपछि सबैको जानकारीका लागि साझा गरिदिनुहुन्छ भन्ने विश्वासले बडो आस्थाका साथ यो भिडियो बनाइरहेका छौं । खोज र अनुसन्धानका दाबी अनुसार भगवान रामको जन्म ५११४ ईस्वीमा भएको थियो । चैत्र महिनाको नवमीलाई रामनवमीका रूपमा मनाइन्छ ।
पुरातात्विक तथ्यः
सन् २००३ को अगस्टमा भारतको पुरातत्व विभागको सर्वेक्षणमा बाबरी मस्जिद बनेको स्थानमा राम मन्दिर रहेको संकेत देखिएको थियो । भुइँमुनि गाडिएका स्तम्भ र अन्य अवशेषहरूमा फेला परेका प्रतीक र भाँडाहरूबाट त्यहाँ राम मन्दिर रहेको प्रमाण भेटिएको थियो । प्रत्येक मिनेटको भिडियोग्राफी र स्थिर फोटोग्राफी भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण द्वारा गरिएको थियो। यस उत्खननमा समान दूरीमा रहेका ५० स्थानबाट धेरै पर्खाल, भुइँ र दुई पङ्क्तिका स्तम्भको आधार फेला परेको थियो । केही शिव मन्दिरका अवशेषहरुपनि देखिए । यी तथ्यहरु जीपीआरएस रिपोर्ट र सर्भे अफ इन्डियाको प्रतिवेदन अहिले उच्च अदालतमा रेकर्डमा छन्। सेप्टेम्बर ३०, २०१० मा, इलाहाबाद उच्च न्यायालयको लखनउ बेन्चले विवादित संरचनाको बारेमा ऐतिहासिक फैसला सुनायो। न्यायमूर्ति धर्मवीर शर्मा, सुधीर अग्रवाल र एसयू खानले रामलाला बस्ने ठाउँ नै श्रीरामको जन्मस्थल भएकोमा सर्वसम्मतिले सहमति जनाएका थिए।
कस्तो थियो अयोध्या ?
अयोध्या पहिले कौशल जिल्लाको राजधानी थियो । नेपालमा जन्मिएका वाल्मीकिद्वारा लिखित रामायणको बालकाण्डमा अयोध्या १२ योजना लामो र ३ योजना चौडा भएको उल्लेख छ । वाल्मीकिले रामायण नेपालको भक्तपुरमा बसेर लेखेका र वाल्मीकिको आश्रम नेपालको नवलपरासीको भैँसालोटनमा रहेको तथ्यमा देखिन्छ । वाल्मीकि रामायणमा अयोध्या पुरीको विस्तृत वर्णन गरिएको छ। रामायणमा सरयूको किनारमा अयोध्या नगर रहेको र त्यो सहर भव्य र सम्पन्न भएको उल्लेख छ । फराकिलो सडक र भव्य दरबारहरू थिए। चोकमा अनेकौं बगैंचासहित आँपका बगैंचा र ठूला–ठूला स्तम्भहरू थिए। हरेक मानिसको घर राजदरबार जस्तै थिए। यो महापुरी बाह्र योजना (९६ माइल) चौडा थियो। यो सहरमा सुन्दर, लामो र चौडा सडकहरू थिए। महाराज दशरथले त्यो पुरीलाई इन्द्रको अमरावती जस्तै सजाउनुभएको थियो भन्ने उल्लेख छ ।
के थियो जन्मभूमिको अवस्था
भनिन्छ भगवान श्रीरामले जलसमाधी लिएपछि अयोध्या केही समय उजाड भएको थियो । तर उनको जन्मभूमिमा बनेको दरबार भने उस्तै थियो । भगवान श्रीरामका छोरा कुशले फेरि राजधानी अयोध्याको पुनर्निर्माण गरे। यस निर्माण पछि यसको अस्तित्व अन्तिम राजा महाराजा बृहदबल सम्म सूर्यवंशको अर्को ४४ पुस्तासम्म जारी रहेको दाबी इतिहासमा छ । महाभारत युद्धमा अभिमन्युको हातबाट कौशलराज बृहदबलको मृत्यु भएको थियो। महाभारत युद्ध पछि अयोध्या उजाड भयो । तर श्रीराम जन्मभूमिको अस्तित्व अझै चम्किलो छ।
कसले बनायो भव्य मन्दिर
इतिहासमा उल्लेख छ कि ईसापूर्व १०० वर्ष पहिले उज्जैनका चक्रवर्ती सम्राट विक्रमादित्य एक दिन शिकार गर्दै अयोध्या पुगेका थिए । विक्रमादित्यले यस भूमिमा केही चमत्कार देख्न थाले। त्यसपछि उनले खोज्न थाले । नजिकका योगी र सन्तहरूको कृपाले थाहा पाए कि यो श्रीरामको अवध भूमि हो। ती सन्तहरूको निर्देशनमा सम्राटले यहाँ इनार, ताल, दरबारलगायत भव्य मन्दिर निर्माण गरेका थिए। उनले श्री राम जन्मभूमिमा कालो रंगको कसौती ढुङ्गाका ८४ वटा स्तम्भमा विशाल मन्दिर बनाएको बताइएको छ । यो मन्दिरको भव्यता हेर्न लायक थियो। जुन कुरा उत्खननमा देखिएका अवशेषहरुमा देखिन्छ ।
जीर्णोद्धार कसले गरायो
विक्रमादित्यपछिका राजाहरूले समय–समयमा यस मन्दिरको हेरचाह गरेका थिए। ती मध्ये एक शुङ्ग वंशका प्रथम शासक पुष्यमित्र शुङ्गले पनि मन्दिरको जीर्णोद्धार गरेको देखिन्छ । अयोध्याबाट पुष्यमित्रको शिलालेख फेला परेको छ जसमा उनलाई सेनापति भनिएको छ । उनले दुई अश्वमेध यज्ञ गरेको वर्णन छ। गुप्त वंश चन्द्रगुप्त द्वितीयको समयमा र त्यसपछि लामो समयसम्म अयोध्या गुप्त साम्राज्यको राजधानी थियो भन्ने धेरै शिलालेखबाट थाहा हुन्छ। गुप्तकालका महाकवि कालिदासले रघुवंशमा धेरै पटक अयोध्याको उल्लेख गरेका छन् ।
कसले प्रमाण दियो कि त्यहाँ भव्य मन्दिर थियो
यस पछि चिनियाँ भिक्षु फा–हाइनले यहाँ धेरै बौद्ध गुम्बाहरूको अभिलेख राखिएको देखेको भनेका छन् । चिनियाँ पर्यटक हेन्साङ सातौं शताब्दीमा यहाँ आएका थिए। उनका अनुसार यहाँ २० वटा बौद्ध मन्दिर र ३ हजार भिक्षुहरुको बसोबास थियो । हिन्दुहरुको ठूलो र भव्य मन्दिर पनि थियो । जहाँ दैनिक हजारौं मानिसहरु दर्शन गर्न आउने गरेका थिए । जसलाई राम मन्दिर भनिन्छ । तथ्य हेर्दा यो भूमी हिन्दु, मुस्लिम, बौद्ध सबैको साझा धार्मिक धरोहर हो ।
कहिले सुरु भयो मन्दिरको पतन
११ औं शताब्दीमा कन्नौजका राजा जयचन्द आएपछि उनले सम्राट विक्रमादित्यको प्रशंसा गरेको शिलालेखलाई उखेलेर मन्दिरमा आफ्नो नाम लेखे । पानीपतको लडाइपछि जयचन्दको पनि अन्त्य भयो। त्यसपछि भारतमा आक्रमणकारीको आक्रमण बढ्यो । आक्रमणकारीहरूले काशी, मथुरा र अयोध्या लुट्दै पुजारीहरूलाई मार्ने र मूर्तिहरू भत्काउने प्रक्रिया जारी राखे। तर १४ औं शताब्दीसम्म अयोध्याको राम मन्दिर भत्काउन सफल हुन सकेनन् । विभिन्न आक्रमणका बाबजुद पनि श्रीरामको जन्मभूमिमा बनेको भव्य मन्दिर १४ औं शताब्दीसम्म सबै आँधीबेहरी सहेर पनि जीवित रह्यो। सिकन्दर लोदीको शासनकालमा यहाँ मन्दिर रहेको बताइन्छ । अन्ततः, १५२७ देखि २८ सम्म अयोध्यामा अवस्थित भव्य मन्दिर भत्काइयो । यसको स्थानमा बाबरी मस्जिद संरचना खडा गरियो। भनिन्छ, बिहार अभियानका क्रममा मुगल साम्राज्यका संस्थापक बाबरका सेनापतिले अयोध्याको श्रीरामको जन्मस्थलमा रहेको प्राचीन र भव्य मन्दिर भत्काएर मस्जिद बनाएका थिए । जुन सन् १९९२ सम्म कायम थियो । बाबरनामका अनुसार १५२८ मा अयोध्यान अवधिमा बाबरले मस्जिद निर्माणको आदेश दिएका थिए। सन् १९९२ पछि यहाँ राम मन्दिरको खोजी गरियो । अवशेषहरु फेला परेपछि अदालतको आदेश लिएर अहिले विश्वकै विशाल राममन्दिर बनेको छ ।
