धार्मिक ब्यूरो । यस पटक रक्षा बन्धन पर्व मनाउन लामो समय कुर्नु पर्ने भएको छ । यस पटक भाद्रमा रक्षा बन्धन पर्व मनाइने भएको छ । यसपटक साउन पूरा दुई महिनाको हुनेछ । रक्षा बन्धन दाजुभाइ दिदीबहिनीको मायाको प्रतीक हो। रक्षाबन्धनमा दिदि–बहिनीले दाजु–भाइको हातमा राखी बाँधिदिन्छिन् र रक्षा गर्ने वचन दिन्छिन् । जान्नुहोस् यो वर्षको रक्षा बन्धन, मुहूर्त र भाद्र कालको समय
कहिले हुन्छ रक्षा बन्धन ?
हिन्दू क्यालेन्डर अनुसार यसपटक रक्षा बन्धन भदौ १४, २०८०, बिहीवारमा मनाइने छ । तर, रक्षाबन्धनको दिन भद्रकालमा राखी बाँध्न नहुने भएकाले शुभ समय विशेष ध्यान दिनुपर्नेछ । भद्रकालमा अशुभ समय हुने भएकाले दिदीबहिनीले दाजुभाइको नाडीमा शुभ समयमा राखी बाँध्नुपर्छ ।
राखी बाँध्ने शुभ समय
ज्योतिषाचार्य डा. अनिश व्यासले यसपटक अतिरिक्त महिना भएकाले साउन ५९ दिनको हुने भएको छ । सबै चाडपर्वको मिति निक्कै पछाडि धकेलिएको छ । पञ्चाङका अनुसार प्रत्येक वर्ष श्रावण शुक्ल पूर्णिमाका दिन रक्षाबन्धन पर्व मनाइन्छ ।
श्रावण शुक्ल पूर्णिमा तिथी भदौ १४ बिहान १०ः५९ बाट सुरु हुनेछ। भाद्र पूर्णिमा सोही मितिबाट सुरु हुनेछ । यो पूर्णिमा राति ९ बजेदेखि सुरु हुन्छ । शास्त्रमा भाद्र अवधिमा श्रावणी पर्व मनाउन निषेध गरिएको छ । यस दिन भाद्र राति ०९ः०२ बजेबाट सुरु हुन्छ । यो समय अघि मात्र राखी बाँध्नु उपयुक्त हुनेछ। पौराणिक मान्यता अनुसार दिउँसोको समय राखी बाँध्न शुभ मानिन्छ तर दिउँसो भाद्रकाल भएमा प्रदोषकालमा राखी बाँध्नु शुभ मानिन्छ ।
भद्रकालमा राखी किन नबन्ने ?
दाजुभाइ र दिदीबहिनीको पवित्र सम्बन्धको यो पर्व नेपाल र भारतभर हर्षोल्लासका साथ मनाइन्छ । दिदीबहिनीले दाजुभाइको नाडीमा रक्षासूत्र बाँधेर दाजुभाइको दीर्घायुको कामना गर्ने गर्दछ भने दाजुभाइले पनि बहिनीको रक्षा गर्ने संकल्प लिने धार्मिक मान्यता रहेको छ । शास्त्र अनुसार भाद्रमा रक्षा बन्धन पर्व मनाउनु हुदैन । किंवदन्ती अनुसार रावणकी बहिनीले भाद्र अवधिमा लंकापति रावणलाई राखी बाँधेकी थिइन् र सोही वर्ष भगवान रामले रावणलाई मारेका थिए । यस कारणले भाद्रको समयमा राखी बाँधिएको छैन।
रक्षा बन्धन को महत्व
रक्षा बन्धनलाई लिएर धेरै कथा प्रचलित रहेको ज्योतिष व्यासले उल्लेख गरेका छन् । ती मध्ये एक हुन् इन्द्र र उनकी पत्नी साची। यो कथा भविष्य पुराणमा उल्लेख गरिएको छ। असुरहरूका राजा बलिले देवताहरूमाथि आक्रमण गर्दा इन्द्रकी पत्नी साची निकै दुखी भइन्। यसपछि उनी भगवान विष्णुसँग मद्दतका लागि पुगिन् । भगवान विष्णुले साचीलाई एउटा धागो दिए र आफ्नो पतिको नाडीमा बाँध्न भने । जसले उनको विजय प्राप्त गर्ने भविष्यवाणी गरे । साचीले पनि त्यसै गरिन् । यस युद्धमा देवताहरू विजयी भए।
यसका अलावा रक्षा बन्धनको सन्दर्भमा महाभारत कालसँग सम्बन्धित कथा पनि छ। शिशुपालसँगको युद्धमा भगवान विष्णुको तर्जनीको औँला काटिएपछि द्रौपदीले आफ्नो साडीको पल्लु च्यातेर स्नानमा बाँधेकी थिइन् । यसपछि भगवान विष्णुले उनको रक्षा गर्ने प्रतिज्ञा गरे ।उनको प्रतिज्ञा अनुसार द्रौपदीलाई भगवान श्रीकृष्णले चीरहरणमा रक्षा गरेका थिए ।
ज्योतिषाचार्य व्यासका अनुसार राजा शिशुपालको हत्या गर्दा भगवान श्रीकृष्णको देब्रे हातबाट रगत बग्न थालेपछि द्रौपदीले तुरुन्तै आफ्नो साडीको पल्लु च्यातेर औंलामा बाँधेकी थिइन् । भनिन्छ, त्यसबेलादेखि भगवान् कृष्णले द्रौपदीलाई बहिनी मान्न थाले । वर्षौंपछि पाण्डवहरूले द्रौपदीलाई जुवा खेलेर हराएपछि दुशासनले भीडभाडमा द्रौपदीको साडी च्यात्न थालेपछि भगवान् कृष्णले भाइको कर्तव्य निर्वाह गर्दै उनको लाज बचाएका थिए । त्यसबेलादेखि नै रक्षाबन्धन पर्व मनाउन थालेको आज पनि निरन्तर चलिरहेको जनविश्वास छ । दाजुभाइ दिदीबहिनीको मायाको पर्व रक्षाबन्धन श्रावण शुक्ल पूर्णिमाका दिन मनाइन्छ ।
राखी बाँध्ने पूजा विधि
ज्योतिषी व्यासले भने अनुसार रक्षाबन्धनको दिन आफ्ना दाजुभाइलाई राखी बाँधिन्छ । पहिले राखी थालीमा सजाउनुहोस्। यस थालमा रोली कुमकुम, अक्षुण्ण पहेंलो तोरीको दाना, दियो र राखी राख्नुहोस्। यसपछि दाजुभाइलाई तिलक लगाउनुहोस् र दाहिने हातमा रक्षासूत्र अर्थात् राखी बाँध्नुहोस्। राखी बाँधेपछि भाइको आरती गर्नुहोस्। त्यसपछि भाइलाई मिठाई खुवाउनुहोस् । दाजुभाइले यो दिन दिदिबहिनीका खुट्टा छुनुपर्छ । राखी बाँधेपछि दाजुभाइले दिदीबहिनीलाई आफ्नो इच्छा र क्षमता अनुसार उपहार दिनुपर्छ । ब्राह्मण वा पण्डितहरूले पनि आफ्नो जजमानका नाडीमा रक्षासूत्र बाँध्छन्।
यसो गर्दा यो मन्त्रको जप गर्नुपर्छ
ओम येन बधो बलि राजा दानवेन्द्रो महाबलः।
दश त्वम्पि बधनामि रक्षे मा चल मा चल।
